Waarom deze zin je misleidt en wat je wél moet weten

We horen het vaak: “Trauma is opgeslagen in je lichaam.”
Het klinkt krachtig, maar tegelijk laat het veel mensen achter met vragen. Want wat betekent dat precies? Waar wordt het dan opgeslagen? Hoe kan je lichaam een geheugen hebben? En belangrijker nog: als het daar “vastzit”, heb je dan zelf geen invloed meer?

Voor veel mensen voelt deze zin eerder als een last dan als een opening. Alsof er iets in je lijf zit wat alleen door een ander kan worden “bevrijd”. En precies daar wil ik nuanceren. Want hoewel ik mijn 100-dagen traject The Body Remembers heb genoemd, bedoel ik daar iets anders mee.

Ik geloof niet dat trauma een entiteit is die in je lichaam ligt te wachten. Wat ik wel bedoel met The Body Remembers, is dat je lichaam de sporen van je ervaringen meedraagt: in de manier waarop je zenuwstelsel reageert, in je automatische patronen, in de sensaties die telkens terugkomen. En dat betekent ook: wat aangeleerd is, kan opnieuw geleerd worden.

Waarom taal ertoe doet

Met mijn achtergrond in communicatiewetenschappen ben ik me altijd bewust van hoe belangrijk taal is. Woorden kunnen hoop geven of juist machteloos maken. “Trauma is opgeslagen in je lichaam” kan iemand het gevoel geven dat er iets ongrijpbaars in hem of haar zit dat er alleen maar “uitgehaald” kan worden. Terwijl ik mensen juist wil laten ervaren dat ze invloed hebben, dat ze zelf kunnen leren werken met hun zenuwstelsel.

Daarom koppel ik in mijn sessies altijd kennis (taal, uitleg, begrip) aan ervaring (adem, lichaamswerk, voelen). Want als je begrijpt wat er gebeurt, wordt het makkelijker om het ook te durven ervaren. En als je het ervaart, krijgt de kennis pas echt betekenis.

Wat trauma en chronische stress doen in je brein

Trauma is geen object dat in je lichaam ligt te wachten. Het is een verzameling van patronen die ontstaan in de samenwerking tussen je brein, je zenuwstelsel en je lichaam.

En dat kan zowel het gevolg zijn van ingrijpende gebeurtenissen (zoals een ongeluk of geweld), als van langdurige ervaringen die je systeem steeds een beetje uit balans brengen. Denk aan:

• opgroeien zonder écht gezien of gehoord te worden,
• jarenlang over je grenzen heen gaan,
• leven of werken in een omgeving die je leegtrekt,
• voortdurend aanpassen om erbij te horen.

Deze vormen van chronische stress werken subtieler, maar de impact is net zo groot. Je zenuwstelsel leert steeds opnieuw dat de wereld onveilig of overweldigend is. En dat laat sporen na in verschillende delen van je brein:

• De amygdala, je interne alarmsysteem, raakt overactief en ziet gevaar waar het er niet altijd is.
• De hippocampus, die normaal tijd en context helpt plaatsen, verliest scherpte. Het onderscheid tussen “toen” en “nu” vervaagt.
• De prefrontale cortex, het deel dat helpt relativeren en kalmeren, wordt onderdrukt. Je raakt sneller overspoeld.
• De insula, die je interne signalen verwerkt (zoals hartslag of spanning), raakt ontregeld. Lichaamsgevoelens kunnen te intens worden (paniek), of juist afgevlakt (dissociatie).
• De anterior cingulate cortex (ACC), die sociale veiligheid leest, functioneert minder soepel. Je kunt je ook in veilige relaties gespannen voelen.

Deze veranderingen maken dat je systeem sneller in de stress schiet, minder goed kan reguleren en lichamelijke signalen moeilijker kan interpreteren. En dat alles is geen bewuste keuze; het zijn automatische patronen die je lichaam en brein samen hebben geleerd.

Het lichaam spreekt mee

Die veranderingen vertalen zich in fysieke reacties. Niet omdat trauma letterlijk “in je lichaam zit”, maar omdat je zenuwstelsel via verschillende kanalen signalen uitzendt:

• Interoceptie – hartkloppingen, buikpijn of benauwdheid.
• Proprioceptie – automatisch verstijven of kleiner maken.
• Vestibulair systeem – duizeligheid of desoriëntatie.

Dit zijn procedurele herinneringen: automatische patronen, net zoals leren fietsen. Ze spelen zich af onder de oppervlakte, zonder dat je er bewust over nadenkt.

Overbeschermende neuroceptie

Stephen Porges beschreef neuroceptie: de manier waarop ons zenuwstelsel voortdurend scant op veiligheid of gevaar, vaak zonder dat we het doorhebben.

Na stress of trauma kan die scan overbeschermend worden, alsof je een waakhond in je brein hebt die bij elk geluid blaft. Functioneel toen je kwetsbaar was, maar verlammend wanneer het systeem die waakzaamheid niet meer loslaat.

Dit verklaart waarom je soms heftig reageert op situaties die voor een ander onschuldig lijken. Het is niet dat jij “overdreven” reageert, je zenuwstelsel probeert je simpelweg te beschermen.

Van inzicht naar heling; de eerste stappen

Kennis is de eerste stap. Als je begrijpt hoe je zenuwstelsel werkt, valt er al een last van je schouders: je reacties zijn geen teken dat je stuk bent, maar een logisch gevolg van hoe je brein en lichaam zich hebben aangepast. Dat geeft lucht, en het opent een deur.

Maar heling stopt daar niet. Het gaat niet alleen om weten, maar om ervaren. En dat vraagt oefening, in kleine stappen die elkaar versterken.

Stap 1: Begrijpen wat er gebeurt

Inzicht vermindert schaamte en geeft taal. Alleen al weten dat je reacties logisch zijn, kan bekrachtigend werken. Het geeft je een kompas: je snapt beter wat er gebeurt in je lichaam, en dat maakt de eerste stap naar verandering mogelijk.

Stap 2: Veiligheid en vertraging

Voor je patronen kunt veranderen, moet je systeem weten dat het veilig is. Veiligheid is de bodem waarop alles rust. Dat kan zo eenvoudig zijn als een warme deken, een rustige ademhaling of steun in contact met een ander. Door veiligheid bewust te ervaren, leert je lichaam dat het niet altijd in alarm hoeft te staan.

Stap 3: Leren voelen zonder overspoeld te raken

Wanneer die bodem er is, kun je langzaam dieper gaan voelen. Soms kom je net buiten je window of tolerance, maar het verschil is: dit keer leer je zelf terug te keren. Daar ligt je kracht. Je ontdekt dat je emoties en sensaties kunt toelaten zonder dat ze je overspoelen.

Stap 4: Nieuwe patronen trainen en bekrachtigen

Tot slot gaat heling ook over herleren. Jarenlang heeft je systeem misschien dezelfde automatische route gekozen: verstijven, vermijden, dissocieren, in paniek schieten. Nu mag je oefenen met nieuwe reacties: zachter bewegen, dieper ademen, contact aangaan. Daarmee versterk je de verbindingen die je zenuwstelsel helpen reguleren.

Een traject dat de tijd neemt

In de praktijk lopen deze stappen vaak door elkaar heen en ontvouwt het proces zich precies zoals het lichaam zich aandient. Soms gaat het sneller, soms juist langzamer. Soms voel je al vroeg ruimte om te experimenteren, soms vraagt je systeem eerst langere tijd om veiligheid. Maar elke stap doorlopen is cruciaal.

En precies daarom duurt The Body Remembers 100 dagen. Je geeft jezelf de tijd om inzichten te laten zakken, veiligheid te voelen, nieuwe ervaringen toe te laten en patronen opnieuw te trainen. In een tempo dat past bij jouw zenuwstelsel.

Tot slot

Trauma is dus niet iets dat “vastzit” en eruit moet. Het is een dynamisch systeem van patronen dat je kunt leren begrijpen, hertrainen en opnieuw afstemmen.

Dat is ook wat ik bedoel met The Body Remembers: jouw lichaam herinnert zich oude patronen, maar jij hebt de mogelijkheid om ze stap voor stap opnieuw te vormen.

In dat proces ligt zelfleiderschap. Je ontdekt dat je niet machteloos bent tegenover je zenuwstelsel, maar dat je actief kunt bijdragen aan je eigen herstel. Je leert hoe je invloed kunt uitoefenen op wat ooit automatisch ging.

En precies daar ligt het vertrouwen. De hoop. Daar begint heling ❤️